مهمترين ماده اوليه براي تهيه تخته خرده چوب است كه بطور متوسط 90% وزن خشك تخته را تشكيل ميدهد و از لحاظ هزينه 18 تا 24% قيمت تمام شده را در بر ميگيرد و كيفيت چوبي كه در تهيه تخته خرده بكار ميرود از لحاظ فيزيكي و مكانيكي داراي اهميت زيادي است كه خواص بد يا خوب تخته در درجه اول به آن مربوط ميشود. با توجه به پراكنش كم منابع طبيعي چوبي در ايران و استفاده از چوب آلات هر منطقه براي مصارف خاص ، شناسايي و تامين مواد اوليه ، نقش مهمي در سودآوري كارخانجات و كارگاههاي توليدي است . در نوار شمالي ايران وجود جنگلهاي طبيعي و دستكاش باعث تسريع در بوجود آمدن كارخانه هاي تخته خرده چوب ، روكش و لايه گيري و كاغذسازي شده است كه هركدام از لحاظ مصرف خود در برداشت از جنگلها و ديگر منابع ، باعث كمبود چوب در اين نواحي شده است . عدم الويت صنايع تخته خرده چوب و وجود 2 كارخانه بزرگ صنعت كاغذسازي ؛ عدم برنامه ريزي كاشت درختان سريع الرشد و عدم استفاده از مواد سلولزي غير از چوب ؛ عوامل موثر در كاهش سطح جنگلهاي كشور بوده است . بلاياي طبيعي شامل آتش سوزي و سيل نيز در كاهش ميزان آن تاثير فراواني داشته است.

اين عامل نه تنها بر روي خواص تخته خرده چوب تاثير دارد ، بلكه روشهاي توليد را نيز ممكن است تغيير دهد . اگر تخته خرده با  وزن مخصوص كمتر ساخته شوند خاصيت چسبندگي داخلي بهتر شده و در حال خمش از خود تحمل بيشتري نشان ميدهند و مقاومت در برابر نيروي كششي با توجه به افزايش ضريب كشساني ، زيادتر ميشود. جذب آب و واكشيدگي آنها تقليل مي يابد و تخته حاصله از نظر فيزيكي و مكانيكي بسيار مرغوب خواهند گرديد .

علت اين امر نيز در اين خلاصه ميشود كه در واقع براي يك وزن معين ؛ ذرات چوبهاي سبك ، حجم بيشتري را نسبت به گونه هاي سنگين اشغال مي كنند .لذا ذرات بيشتر درهم فرو ميروند و با هم تماس بهتري برقرار ميكنند. اين درهم پيچيدگي يعني افزايش ضريب متوسط فشار و در نتيجه نيروي چسبندگي داخلي بيشتري در بين ذرات ايجاد ميگردد. 

از طرفي بدليل كمبود چوبهاي با وزن مخصوص كمتر و وجود هيزمهاي با دانسيته بالا ، صنايع تخته خرده را به استفاده همزمان از اين گونه ها سوق داده است. امروزه بالارفتن اطلاعات در زمينه شناخت گونه ها و استفاده بهينه از چوب آلات و وجود صنايع شيميايي در زمينه توليد چسبهاي صنعتي ، امكان اختلاط گونه ها  براي استحصال تخته با كيفيت را براي  واحدهاي توليدي تسهيل كرده است . بطور كلي ساختن تخته با چوبهاي سنگين و مخلوط كردن اين چوبها با گونه هاي سبك از لحاظ تكنيك هيچگونه اشكالي ايجاد نمي كند و از نظر هزينه هم ارزانتر تمام ميشود و نيز براي بدست آوردن تخته با وزن مخصوص مشابه تخته هاي حاصل از چوبهاي سبك ، در هنگام پرس احتياج به فشردگي كمتري دارند .

درختان بذرده شامل سوزني برگان (بازدانگان) و پهن برگان (نهاندانگان) ميباشد كه سوزني برگان را به نرم چوب و پهن برگان را به سخت چوب تعريف نموده اند. سلولهاي طويل كه اغلب در جهت طول ساقه كشيده شده و اشكال متنوعي دارند ، استحكام مكانيكي درخت را تامين مي كنند. اين سلولها ساختار متفاوتي از هم در گونه هاي سوزني برگ و پهن برگ دارد. 

استفاده از گونه هاي سوزني برگ در تهيه تخته خرده چوب با نتايج بدست آمده ، ارتقاء كيفيت تخته را شامل شده كه در آن از بهترين خواص فيزيكي و مكانيكي برخوردار بوده است . در ايران وجود منابع گونه هاي سوزني برگ با توجه به اقليم نيمه بياباني و گرمسيري كشور و موجود بودن در برخي مناطق سردسير و كوهستاني عملا استفاده از اين منابع را كاهش داده است كه در صورت موجود بودن به مقادير فراوان و امكان بهره برداري در افزايش مولفه كيفيت بسيار تاثير داشت. 

گونه هاي پهن برگي كه ساختار ليفچه اي مناسب براي اين صنعت را دارند عمدتا شامل درختان نواحي نيمه گرمسيري ميباشند. بطور مثال درخت اوكاليپتوس كاملدولنسيس كه منشاء آن از كشور استراليا است و امروزه بدليل سريع الرشد بودن در اكثر مناطق كاشت ميگردد و با توجه به استعداد حجمي درخت در زمان رشد ، گزينه مناسبي براي تامين مواد اوليه ميباشد. 

معمولا برون چوب از درون چوب سبكتر است و در سطح ذرات خود چسبها را بهتر تثبيت مي كند و نيروي چسبندگي داخلي در تخته هاي حاصل از آنها بيشتر است . چوبهاي قطور داراي ميزان بيشتري چوب درون از برون چوب هستند. مصرف درختچه ها و شاخه هاي درختان كه چوب درون آنها تشكيل نشده است و يا به ميزان كمي در آنها وجود دارد ؛ از لحاظ بهبود خواص تخته ميتواند مناسب باشد كه عملا در اجراي تفكيك هيزم در مرحله تخليه بدليل فراواني درصد اختلاط و محدوديت زماني در آن هنگام به دشواري صورت ميگيرد . چوبهاي فشاري در سوزني برگان داراي بافت متراكم تري نسبت به چوب معمولي ميباشند و قطعات ريشه و چوبهاي معيوب حاصل از رويشهاي غير طبيعي درخت همگي سبب ايجاد اتصالات ضعيف در تخته ميشوند. موجوديت اين قسم چوب آلات در هيزم باعث كاهش خواص فيزيكي و مكانيكي تخته ميگردد.  در بهينه ترين حالت دسته بندي و جداسازي چوب آلات در يارد ، تخليه چوب آلات قطور از سرشاخه ها   ميباشد كه بدليل شكل ظاهري و حجم ميتوان انجام داد. 

اكثر گونه ها داراي phاسيدي ميباشند .اين خاصيت چوب در روند توليد نقشي ندارد ولي به علت تسريع پليمريزاسيون چسب اوره فرمالدييد بعنوان محرك عمل كرده و در مرحله پرس ، از لحاظ زماني بسيار حائز اهميت است . بعنوان مثال درخت بلوط بعلت داشتن تانن داراي اسيديته بيشتري ميباشد. انقباض چسب در زمان كوتاهتر توسط مواد سخت كننده ( هاردنر) صورت ميپذيرد كه اين مواد بعنوان كاتاليزوري هستند كه سبب افزايش فعاليت اسيدي محيط شده و واكنشهاي گيرايي چسب را سرعت مي بخشند.اين فعاليت مسلما در ذرات چوبهايي كه داراي اسيديته بيشتري هستند ، شديدتر است . كاهش زمان انعقاد چسب و پليمر شدن آن با افزايش ميزان بهره وري در توليد همراه خواهد بود .

وجود مواد استخراجي در چوبها ، نظير تانن ، قندها ،مواد معدني ، صمغها و روغنها گاه تاثيرات مثبت و زماني منفي بر روي كيفيت تخته مي گذارد . بعنوان مثال ممكن است مواد استخراجي در رقابت با ايجاد نيروي چسبندگي باشند و در نتيجه سبب گيرايي ناكامل چسبها و اتصالات داخلي ناپايدار تخته خرده چوب شوند . مواد استخراجي در هنگام پرس ، تحت تاثير حرارت و فشار كه در نتيجه سبب خروج رطوبت از تشك تخته خرده چوب مي شوند ؛ قرار ميگيرند و به همراه اين رطوبت در صدد فرار  بر مي آيند و همين عمل باعث چسبندگي ناكامل در بين ذرات ميشوند . وجود مواد روغني و مومي نيز در گونه هايي مثل هيكوري و پاليساندر باعث عدم گيرايي چسب شده و اشكالات عمده اي در توليد تخته ايجاد مي نمايند.

وجود مواد معدني در درون چوب از عواملي است كه باعث كاهش مرغوبيت تخته حاصله از آن ميگردد . درختاني كه در مناطق بياباني رشد ميكنند مواد معدني فراواني را دارا ميباشند . اطلاع از محل رويشگاه هاي هيزم تامين شده ؛ و آزمايش در صد مواد استخراجي ميتواند در تعيين روند توليدي تخته خرده چوب براي حصول كيفيت مناسب ، مفيد باشد . در اكثر چوبهاي آفريقايي اين حالت ديده ميشود كه سبب شكسته شدن تيغه ها و كندشدن سريع آنها ميگردد.

پوست درخت با ساختار متفاوت تري از چوب ميباشد و لذا تغييرات در ميزان مصرف آن در خواص تخته خرده حاصل بسيار موثر است . استفاده از پوست در حالت كلي باعث كاهش مقاومت خمشي و چسبندگي داخلي تخته خرده ميشود و بر مقدار واكشيدگي ضخامتي مي افزايد . چوبهاي جنگلي داراي 6 تا 10% پوست و در چوبهاي باغي اين ميزان 10 تا 15% ميباشد . در پوست، فيبرهاي آبكشي شديدا ليگنيني هستند و نقش ساختاري پوست را دارند. اين قسمت بخش سودمند پوست ميباشد و ضخامت پوست 5/0 تا 15 ميليمتر در گونه ها تفاوت دارد . ميزان ليگنين پوست با اينكه زياد تر از چوب است ولي استحكام خود پوست در قبال چوب كم ميباشد .اين كاهش مقاومتي بدليل رطوبت بالاي پوست ميباشد كه هرچه مقدار رطوبت در ساختار سلولي از نقطه اشباع الياف بيشتر باشد ، قدرت نگهداري آب پيوندي آن كمتر خواهد بود. رطوبت پوست اغلب فراتر از 100% وزن خشك پوست است .

ميزان مجاز مصرف پوست 10 % وزن خشك چوب ميباشد كه با انجام آزمايشهاي متعدد به اين مقدار دسترسي يافته اند . هرچه ميزان درصد پوست افزايش يابد و از 10 % افزونتر شود ، باعث باد كردن سطح تخته خرده چوب در مرحله پرس شده ، ميزان جذب آب بالا رفته و مقاومت مكانيكي نئوپان كاهش مي يابد . مقدار پوست در هيزم نيز بستگي به قطر آنها دارد كه معمولا در درختان كم سن و كم قطر حجم آن نسبت به حجم درخت بيشتر است . بعنوان مثال در افرا با قطر 10 سانتيمتر 5/13% و در قطر 20 سانتيمتر ميزان آن 18 % است . در نمونه راش نيز با قطر 10 سانتيمتر 9/6 % و در راش با قطر 22 سانتيمتر1/6 % بوده است .

در درختاني كه پوست خزان كننده دارند ، ضخامت آن نازك است .بطور مثال افرا ، چنار و انجيلي كه پوست پولك دار دارند . در درختاني هم كه پوست خزان نميكند ، ضخامت پوست بالاست نظير بلند مازو و بلوط چوب پنبه و سوزني برگان . ميتوان نتيجه گرفت كه استفاده از چوبهاي قطور سوزني برگان   و يا گونه هاي بلوط از چوبهاي كم قطر بهتر است ، زيرا پوست كمتري خواهند داشت . پرداخت سطح تخته هايي كه ذرات آنها با پوست مخلوط شده است نيز با اشكالاتي همراه است كه در كارخانه هايي كه تخته خرده لايه اي مي سازند ، سعي ميكنن كه پوست را در مخلوط با ذراتي بكار برند كه مغز تخته را تشكيل ميدهد.

بطور كلي هرچه از هيزم هاي با درصد پوست كمتر در تهيه تخته خرده استفاده شود ، ضريب اطمينان كيفيت محصول بالا رفته و اين نيازمند وجود منابع مواد اوليه و كاهش هزينه از لحاظ قيمتي در اشل صنعتي است .

ميزان پوسيدگي هيزم را با توجه به شكل ظاهري آن ميتوان تشخيص داد كه اين ميزان در هيزمهاي جنگلي معمولا بيشتر از هيزم باغي است . رشد قارچهاي مخربي نظير بازيديوميست در اثر وجود رطوبت در محل انبارش هيزم كه در ياردهاي سرباز ، در قسمتهاي تحتاني هيزم به وفور يافت ميشود ، امكان ابتلاي چوب آلات مجاور را دوچندان مي كند . يارد استاندارد با زيرسازي بتوني و شيبدار كه بتواند آب آزاد هيزم را به كانالها و جويهاي آب هدايت كند ، از اين عارضه تا حد امكان ميكاهد . رطوبت بالا در فصول سرد سال در مناطق شمالي كشور و نيز بارشهاي باران و برف نيز بايد مدنظر گرفته شود و از لحاظ زمان ماندگاري هيزم در يارد بايد كنترل شود. چوبهاي پوسيده را نبايد به مدت طولاني در يارد ذخيره كرد . مصرف هيزم پوسيده بايد در اولويت قرار گيرد كه هرچه ميزان پوسيدگي كمتر باشد بر خواص تخته بهبود نسبي را ميتوان انتظار داشت .

ميزان حداكثر ومجاز پوسيدگي در واحد حجمي چوب 5% مي باشد . پوسيدگي باعث افزايش خاكه چوب و در نتيجه پايين آمدن كيفيت خرده چوبها و در نتيجه تخته خرده توليد شده مي گردد. مواد ضدقارچ بدليل گراني و كمياب ، استفاده از آنها مقرون به صرفه نيست . در هيزمهاي جنگلي و گرده بينه هاي با سن بالا اين ميزان پوسيدگي بالاتر است . با افزايش سن بالاي درخت و وجود عوامل مخرب بيولوژيكي انتظار ميرود كه هرچه چوب جوانتر باشد اين ميزان پوسيدگي كمتر و در بسياري موارد بدون پوسيدگي باشد . در هيزمهاي باغي كه معمولا نتيجه هرس ميباشد ، ميزان پوسيدگي بسيار كمتر است .

مصرف هيزم با پوسيدگي بالا در سيستم توليد همواره با افت كيفيتي همراه خواهد بود كه در نتيجه آن افزايش هزينه ها و كاهش راندمان واحد توليدي را در برخواهد داشت .

 

 

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: